SLAAPZAKKEN

Gaat u op fietsvakantie naar Rome of bent u van plan te gaan winterkamperen in Lapland? Dan is een goede slaapzak een vereiste.

De werking van een slaapzak

Een slaapzak zelf geeft geen warmte af, maar houdt de warmte die het lichaam afgeeft vast. De laag van stilstaande, warme lucht die u om u heen creëert, werkt als een buffer tegen de kou. Hoe meer slaapzak u om u heen hebt, hoe minder koude plekken er in de slaapzak zijn die opgewarmd dienen te worden.

Om de juiste keuze te kunnen maken in de aanschaf van een slaapzak speelt een aantal factoren een belangrijke rol: temperatuur, model en vulling.

1. Temperatuur

Als eerste is het van belang een slaapzak te kiezen die warm genoeg is voor de omstandigheden waarin u de slaapzak wilt gebruiken. Een slaapzak met een comforttemperatuur van 0 °C kan in voor- en najaar worden gebruikt, maar opengeritst ook in de (Nederlandse) zomer. Een goede regel is een slaapzak te kiezen waarin u 80% van de nachten aangenaam slaapt. Een paar echt koude nachten zijn met een extra deken of jas aan door te komen, en de echt warme nachten kunt u op of deels onder de slaapzak slapen. Kampeert u het hele jaar door of heeft u te maken met grote temperatuursverschillen? Overweeg dan een twee slaapzakken of een combinatie van een slaapzak en een quilt. Door verschillende materialen te combineren kunt u voor alle omstandigheden een aangenaam slaapsysteem creëren.

Hoe "warm" een slaapzak is hangt af van het soort vulling dat erin zit, de hoeveelheid daarvan en de constructie en pasvorm van de slaapzak. Om aan te geven tot welke temperatuur een slaapzak voor de meeste mensen warm genoeg is wordt gebruik gemaakt van de comforttemperatuur. De comforttemperatuur van een slaapzak wordt in veel gevallen door middel van de internationale EN-13537 test voor slaapzakken bepaald. Naast de EN-test wordt ook wel gebruik gemaakt van eigen tests door fabrikanten en gebruikerservaringen. De EN-test is ontwikkeld voor slaapzakken met capuchon (mummiemodellen) en is niet geheel betrouwbaar bij extreem lage temperaturen. Winterslaapzakken en dekenmodellen zijn daarom niet altijd EN-getest.

De EN 13537 norm voor slaapzakken maakt het mogelijk om slaapzakken onderling te vergelijken als het gaat om hun isolatiewaarde. Een slaapzak die getest is volgens de EN 13537 heeft maximaal vier temperatuursaanduidingen: upper limit, comfort, lower limit en extreme. In de meeste gevallen worden alleen de laatste drie getest.

● Upper Limit: "temperatuur waarbij een standaard man* kan slapen zonder overmatig zweten."
● Comfort: "temperatuur waarbij een standaard vrouw* comfortabel kan slapen in een ontspannen positie."
● Lower Limit: "temperatuur waarbij een standaard man* voor ten minste acht uur lang aaneengesloten kan slapen in een opgekrulde positie."
● Extreme: "minimumtemperatuur waarbij een standaard vrouw* ten minste zes uur lang geen risico loopt door onderkoeling te overlijden (de kans op bevriezingsverschijnselen is echter niet uitgesloten!)."

* De begrippen standaard man en standaard vrouw zijn eigenlijk een beetje achterhaald. In de test is een standaardman 1.73m lang en weegt 73 kg. Een standaard vrouw is 1.60m lang en weegt 60 kg. Hoe snel iemand het koud krijgt hangt af van verschillende factoren, maar lichaamsmassa en -dichtheid spelen daarin een belangrijke rol. Over het algemeen koelen vrouwen en slanke personen 's nachts sneller af dan een gemiddelde man.

Een betere manier om naar de EN-temperarturen te kijken is ten eerste uzelf af te vragen of u het snel warm of snel koud heeft. Tot de comforttemperatuur houden de meeste personen zich warm. Rond de lower limit gaan de meesten kou ervaren. Heeft u het snel koud? Kijk dan naar de eerste ("comfort") temperatuur. Heeft u het snel warm? Dan kunt u richting de "lower limit" gaan kijken.

Daarnaast is het goed om te weten dat er in de test van wordt uitgegaan dat u een kledinglaag aanheeft. U kunt bij kou natuurlijk altijd kiezen voor een extra warme kledinglaag en een muts opzetten. Een lakenzak kan ook nog eens een paar graden extra isolatie toevoegen. Vergeet niet om ook aan de isolatie van uw slaapmat te denken!

2. Model: Deken of Mummie?

De tweede stap is het bepalen van het model van de slaapzak. Het meest gebruikte model is de mummie. Dit model is het meest efficient in het vasthouden van uw lichaamswarmte omdat er weinig loze ruimte is die u moet verwarmen. Daarnaast heeft een mummiemodel een capuchon met aantrekkoord. Hierdoor wordt een hoop warmteverlies via het hoofd voorkomen. Een ander voordeel van het mummiemodel is dat deze iets compacter en lichter is dan een vergelijkbaar dekenmodel slaapzak.

Het voordeel van een dekenmodel is dat u daarin meer bewegingsruimte heeft. Ook kan een dekenmodel slaapzak opengeritst als dekbed worden gebruikt. Een dekenmodel slaapzak gaat echter minder efficient met uw warmte om, en is over het algemeen ook zwaarder dan een mummiemodel.

Wanneer u vooral in de zomer kampeert en de bewegingsvrijheid van een dekenmodel wilt combineren met het kleine pakvolume en lage gewicht van een mummiemodel, dan is een "quilt" ook een optie. Een quilt is een deken die wat taps toeloopt en met lusjes aan een slaapmat (of hoes om een slaapmat) bevestigd kan worden. Hierdoor blijft de deken goed over u heen liggen. Een quilt heeft minder totaaloppervlak dan een mummiemodel en ook de rits ontbreekt. Hierdoor wordt gewicht bespaard. Omdat een quilt niet geheel aansluit om het lichaam en bovendien geen capuchon heeft, is het meer een oplossing voor niet al te koude omstandigheden. Wel kan een quilt over een mummiemodel slaapzak worden gebruikt als extra isolatielaag.

3. Vulling: Dons of Synthetisch?

Bij de derde en laatste stap bepaalt u de vulling van de slaapzak. Hierbij kunt u kiezen tussen een donzen en een synthetische vulling.
 

Dons

De voordelen van dons zijn dat het lichter en veel compacter in te pakken is in vergelijking met een synthetische vulling en dat het langer mee gaat. Tevens slaapt een donzen slaapzak comfortabeler, omdat u het er minder snel benauwd in heeft. Het nadeel van dons is dat het in aanschaf duurder is dan een vergelijkbare synthetische slaapzak. Daarnaast droogt een donzen slaapzak minder snel dan een slaapzak gevuld met synthetisch materiaal.

De vulkracht van dons bepaalt de isolatiewaarde van de slaapzak. Hoe hoger de vulkracht, hoe hoger de isolatiewaarde. Deze vulkracht wordt gemeten door een bepaalde hoeveelheid dons met een gewichtje erop in een cilinder te plaatsen. Hoe groter de "veerkracht" van het dons, hoe meer lucht er tussen de donsveertjes blijft zitten en des te beter de isolatie. Hoe hoger de vulkracht, des te hoger de kwaliteit van het dons.

Bij de Europese normering van fillpower wordt gebruik gemaakt van 30 gram dons en een een gewicht van 94,25 gram. Bij de test worden temperatuur en luchtvochtigheid constant gehouden. De fillpower wordt in kubieke inches per ounce, ofwel CUIN, uitgedrukt. In de Vergenigde Staten is de procedure voor het bepalen van de fillpower iets anders. Er wordt gebruik gemaakt van een andere preparatie van het dons en andere gewichten. De Amerikaanse fillpower wijkt iets af van de Europese, waarbij het verschil groter is naarmate de dons van betere kwaliteit is. Een US fillpower van 840 CUIN komt overeen met een EU fillpower van 800 CUIN.
 

Synthetisch

Het verhaal dat een synthetische slaapzak bij vochtige omstandigheden beter zou isoleren dan dons is niet geheel waar. Dons komt van watervogels en isoleert nog steeds uitstekend bij vochtige omstandigheden. Raakt het dons echter verzadigd met water dan zal de isolatiewaarde sterk afnemen omdat de donspluisjes gaan samenklonteren. Het duurt dan ook een stuk langer voordat dons weer droog is en veelvuldig opkloppen (of in een grote droger stoppen) is nodig om de donspluisjes weer los van elkaar te krijgen. Gebruikt u uw slaapzak bij temperaturen ver onder nul dan kan transpiratie ervoor zorgen dat er ijsvorming in de slaapzak ontstaat. Dit gebeurt in zowel donzen als synthetische slaapzakken. Leg de slaapzak overdag te drogen in de zon om het ijs te laten verdwijnen. Wanneer het niet mogelijk is de slaapzak te laten drogen dan kan dons bij langdurig gebruik onder het vriespunt veel meer inzakken dan synthetisch materiaal. Om te voorkomen dat transipratievocht tussen het dons in de slaapzak terecht komt kunt u in zo'n geval gebruik maken van een dampdichte zak (Vapor Barrier Liner) of een noodbivakzak die u als lakenzak in de slaapzak gebruikt.

 

4. Binnen- en buitentijk

Bijna alle modellen die de Zwerfkei verkoopt zijn voorzien van een synthetische binnen- en buitentijk. In de meeste gevallen is dit nylon. Voor de buitensporter heeft dit als voordeel ten opzichte van katoenen tijken dat zij een hogere isolatiewaarde hebben, langer warmer blijven, een lager gewicht hebben en veel langer bestand zijn tegen condens. Voor de extreem lichte slaapzakken wordt een dunne weving van nylon gebruikt. Er bestaan ook slaapzakken met een waterafstotend nylon tijk, voor gebruik in vochtige omstandigheden waarbij veel condens in de tent kan voorkomen.

 

5. Lakenzak

Het gebruik van een lakenzak in een slaapzak heeft verschillende voordelen:

● het zorgt voor extra isolatie waardoor uw slaapzak een paar graden warmer wordt
● omdat de isolatie omhoog gaat kunt u eventueel een iets dunnere slaapzak kiezen
● het is hygiënischer omdat u een lakenzak makkelijk kunt wassen
● het zorgt ervoor dat uw slaapzak schoner blijft en minder vaak gewassen hoeft te worden
● het zorgt voor extra comfort omdat u niet direct tegen het tijk van uw slaapzak aan ligt

Meer informatie over het kiezen van een lakenzak vindt u bij de lakenzakken.
 

Toch nog koud in uw slaapzak? Hier volgen wat tips:

● Zorg dat u warm bent als u uw slaapzak in gaat.
● Zorg ervoor dat uw slaapmat de juiste isolatiewaarde heeft. Meer over slaapmatten kunt u lezen in de keuzehulp slaapmatjes.
● Draag een warme basislaag.
● Snoer de capuchon en de kraag van de slaapzak goed aan.
● Zet een muts op en/of draag een Buff. Veel warmte gaat verloren via het hoofd en de hals.
● Gebruik een thermo-lakenzak.
● Laat uw donzen slaapzak wassen. Na veelvuldig gebruik kan het dons wat inzakken waardoor de isolatie verminderd. Een wasbeurt doet wonderen!

 

Informatie over allergieën

Jarenlang ging men bij allergische reacties in bed uit van een donsallergie. Uit recente studies is gebleken is dat maar heel weinig mensen allergisch zijn voor dons. De mensen die dat zijn (1 op 375.000) reageren op het inslikken van dons of veertjes.  De meeste mensen zijn allergisch voor huisstofmijt. De huisstofmijt is op veel plaatsen te vinden maar in het bed houdt hij zich schuil in de katoenen buitentijk van de dekens. De donzen vulling in slaapzakken is bij uitstek geen fijne plaats voor de huisstofmijt. Het is er te schoon en te droog. Daarnaast bevinden zich in de vulling van de slaapzak geen huidschilfers. De buitentijk van bijna alle donzen slaapzakken is synthetisch en ook hierop zal de huisstofmijt zich niet thuis voelen. De weving is ook zo dicht dat mijten niet door de tijk heen kunnen dringen. Een huisstofmijtallergie speelt dus geen rol van betekenis in de keuze tussen een donzen of een synthetische slaapzak.