Elke winter hoor je weer meerdere berichten over skiërs die buiten de piste bedolven raken onder lawines en daarbij vaak niet meer op tijd worden bevrijd. Het voelt altijd tegenstrijdig dat zo?n zachte deken van verse sneeuw die er zo vredig bij ligt in de winterzon ook zo dodelijk kan zijn. Maar die diepe lagen poeder hebben ook een enorme aantrekkingskracht op elke skiër, niet in de minste plaats omdat je buiten de piste minder andere skiërs tegenkomt en op plekken komt waar de piste niet komt. Daarnaast is de diepe sneeuw gewoon een compleet andere wereld, een soort speeltuin die erom vraagt om verkend te worden en weer hele andere vaardigheden van je vraagt.
Jaarlijks vallen er gemiddeld 100 doden door lawines in de Alpen. Maar zijn die onfortuinlijke skiërs nou zo onfortuinlijk of onverstandig? Het blijft altijd gevaarlijker om buiten de piste te skiën dan erop, maar het grootste gevaar neem je weg door verstandig buiten de piste te gaan.
Wat kun je er dan zelf aan doen om zo veilig mogelijk buiten de piste te skiën?
Ga mee met een gids
Het meest verstandige is om met een gids op pad te gaan die hierin ervaren is en goed de risico?s kan inschatten. Deze gidsen zijn altijd in wintersport gebieden te vinden, maar er zijn ook een aantal Nederlandse berggidsen met hun bedrijven actief in de Alpen (en andere gebieden) die skivakanties organiseren buiten de piste. Zo kun je bijvoorbeeld op pad met Powderguides (https://www.powderguides.nl/) of Jelle Staleman (http://jellestaleman.nl/) en ook de NKBV biedt enkele cursussen aan.
Leer over lawines en veiligheid
Op termijn kun je zelf natuurlijk meer leren over lawineveiligheid en daarvoor zijn er talloze instituten die cursussen aanbieden. Zo kun je in Nederland bijvoorbeeld terecht bij het Snow Safety Center (http://www.snowsafety.nl/) voor cursussen op verschillende niveaus, waarbij je leert hoe je de gevaren in kunt schatten, kunt beperken en hoe je iemand die onder de sneeuw bedolven ligt vindt en vervolgens zo snel mogelijk kunt bevrijden. Internationaal is er echter nog veel meer te vinden en deze instituten zijn ook actief in de Alpen.
Drie-eenheid: pieper, sonde en sneeuwschep
Naast het verhaal over kennis, is je uitrusting minstens zo belangrijk. De basis is een zogeheten drie-eenheid van lawinepieper, sonde en sneeuwschep. De lawinepieper is een elektronisch apparaat wat je op je lijft draagt en wat een signaal uitzendt wat andere lawinepiepers herkennen. De lawinepieper geeft doormiddel van een pijl en een geluidssignaal aan welke kant je op moet en hoe ver het slachtoffer ligt. Wanneer er iemand onder de sneeuw ligt en het veilig genoeg is om te gaan zoeken, zetten de andere skiërs hun pieper op de zoekfunctie om zo iemand onder de sneeuw te kunnen vinden. De sonde lijkt verdacht veel op een tentstok uit je koepeltentje. Je vouwt deze uit tot een stok van ongeveer 2.5 meter waarmee je in de sneeuwlaag kunt prikken om nog preciezer dan met je pieper te kunnen ontdekken waar iemand ligt en bij voorkeur waar zijn hoofd ligt. De grootste doodsoorzaak van lawineslachtoffers is verstikking, dus je wilt eerst zorgen voor zuurstof door het hoofd te bevrijden met het laatste onderdeel: de sneeuwschep. Deze drie-eenheid is een absoluut noodzakelijk stuk uitrusting en als je met anderen aan het skiën bent, heb je ook een verplichting naar je groepsgenoten toe om dit bij je te hebben en ze te kunnen helpen in het geval van een lawine.
Train met je drie-eenheid!
Nu kun je die drie-eenheid wel zo in je rugzak stoppen, maar je moet ook nog eens weten hoe je het (zo efficiënt mogelijk) gebruikt. De eerste 15 minuten dat een slachtoffer onder de sneeuw ligt zijn cruciaal voor de overlevingskans. Die neemt na deze 15 minuten drastisch af, dus elke seconde telt! Als je ongetraind aan de slag gaat weet je niet goed hoe je je pieper moet aflezen. Het kan ook zijn dat je te ver afdaalt op de helling en het slachtoffer passeert, waarna je op skischoenen door een diepe laag sneeuw weer terug omhoog moet. Dit kost allemaal tijd die het slachtoffer niet heeft. Trainen dus! Je kunt in een veilig stukje sneeuw oefenen door om de beurt een pieper in de sneeuw te verstoppen, maar vergeet niet om ?m aan te zetten en op ?zenden? te zetten, anders wordt het een dure vakantie;)
Airbagrugzak
Een mooie aanvulling op een drie-eenheid is een airbagrugzak. Ze vergroten de overlevingskansen van lawineslachtoffers aanzienlijk en het principe is eigenlijk heel simpel: als je een suikerpot hebt waar een paar klontjes in zitten en je schudt ermee, komen de klontjes vanzelf boven: hoe groter de deeltjes, des te beter ze naar de oppervlakte komen. Als je een lawine even vergelijkt met de suikerpot wil je dus een groter deeltje zijn. Je kunt je eigen volume vergroten met een airbag die ervoor zorgt dat je beter op de lawine 'drijft' en meer naar de oppervlakte wordt gebracht in plaats van bedolven te raken. De airbag activeer je zelf wanneer je vermoedt dat je in een lawine terechtkomt. Je trekt aan een hendel die ervoor zorgt dat er één of meerdere ballonnen uit je rugzak worden opgeblazen binnen een paar seconden. De ene werkt op perslucht en de ander weer op een ventilator die door een accu wordt aangedreven, maar het principe blijft gelijk. Ook hier moet je mee oefenen, want er zijn ook weleens skiërs opgegraven die een airbag mee hadden, maar niet in staat waren geweest deze te activeren.
Wil je wat meer weten over lawineveiligheid, kijk dan eens hiernaar: https://www.zwerfkei.nl/keuzehulp/lawineveiligheid